Linggo, Nobyembre 29, 2020

Pananalasa ni Ulysses, nagpalubog sa mga lalawigan ng Cagayan at Isabela

PANANALASA NI ULYSSES, NAGPALUBOG SA MGA LALAWIGAN NG CAGAYAN AT ISABELA
Saliksik at sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Nagmistulang dagat ang binahang mga lalawigan dahil sa pananalasa ng bagyong Ulysses. Nakakakilabot habang pinapanood sa telebisyon. Paano kung tayo ang nasa kanilang kalagayan? Gutom, antok, pagod, dusa, sakripisyo, agam, mga negatibong karanasang animo’y bangungot.

Ayon sa isang ulat, "Mula sa kanilang mga bubong, nanawagan ng tulong ang mga residente ng Cagayan Valley at Isabela matapos lumubog sa baha ang kanilang bahay - dahilan para idaan ng netizens sa social media ang panawagan na agarang pagsagip sa mga residente. Nasa state of calamity ngayon ang buong probinsiya ng Cagayan, kung saan 9 na ang kumpirmadong patay, apat dito ang natabunan ng landslide, dalawa ang nakuryente habang nagre-rescue, at tatlo naman ang nalunod."

"Ayon kay Cagayan Governor Manuel Mamba, umagos ang tubig-ulan sa mga probinsiya ng Quirino, Nueva Vizcaya, Kalinga, at Isabela sa kanilang probinsiya, dahilan para mag-overflow ang tubig sa Cagayan River at matapon ito sa ilang bayan. Nangyari ang pagbaha kahit walang storm signal na nakataas sa bansa matapos umalis ang bagyong Ulysses sa Philippine area of responsibility."

Sa isa pang balita, "Isinailalim naman sa state of calamity ang Isabela City, kung saan 3 ang namatay batay sa inisyal na tala ng mga awtoridad. Unang nabanggit din ng LGU na nasa 144,000 indibidwal ang naapektuhan ng baha."

At sa isa pang balita, "At sa dulo din umano ng ilog sa Magapit ay paliit o kumikipot ang ang bahagi ng river sa bahagi ng Alcala kaya naiimbudo ang tubig at naiipon doon. Ayon kay PAGASA administrator Vicente Malano, kahit alisin ang tubig na inilabas ng Magat dam, babaha at babaha pa rin ang Cagayan."

Malayo ako sa pinangyarihan subalit noong bata pa ako’y dinanas ko na ang sunod-sunod na pagbaha sa Maynila, kaya habang pinanonood ko ang mga balita’y talagang sindak at awa ang aking nararamdaman. Nais kong makatulong subalit paano? Sa mga evacuation center ay wala nang social distancing. Nangabaha ang mga kagamitan at lumubog ang mga kabahayan. Kahindik-hindik na karanasan bihirang dumating sa buhay ng tao, ang lumubog ang buo mong nayon sa baha. 

Kailangan ng mga nasalanta ang mga pagkaing luto na, dahil hindi sila makakapagluto at nalubog sa tubig kahit ang kanilang kalan. Kailangan din nila ng malinis na inuming tubig, idagdag pa ang gamot sakaling may magkasakit. Mga pampalit na damit, at huwag na nating iambag ang ating mga pinaglumaang damit na para lang sa mga pulubi, sira-sira, butas-butas. Maayos na damit sana.

Nais ding tumulong ng pamunuan ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) sa mga nasalanta, lalo na yaong mga nawalan ng tahanan, dahil ang karapatan sa paninirahan ang kanilang mandato. Subalit bagyo at hindi demolisyon ang dahilan ng pagkawala ng tahanan ng mga ito. Anuman ang maliit na makakayanan, ay gawin natin ang makakaya, ayon kay Ka Kokoy Gan, ang pambansang pangulo ng KPML. Tayo’y magtulungan sa panahong ito ng pandemya’t kalamidad.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 16-30, 2020, pahina 7-8.

Martes, Nobyembre 24, 2020

TanagĂ  sa unos

TANAGA SA UNOS

1
kinain ng bangungot
ang inaaring lungkot
pag tagbagyo’y bantulot
na sa puso’y kukurot

2
nanagasa ang unos
at kayraming inulos
na pulos mga kapos
at sa buhay hikahos

3
tayo ba’y beterano
ng mga baha’t bagyo
at resilient daw tayo’t
pinupuring totoo

4
pag bagyo’y nanalasa
maghanda na ang masa
kalamidad pagdaka
ay talagang disgrasya

5
pag bagyo’y rumagasa
aba tayo’y maghanda
lalo na’t ang pagbaha
ay talagang malala

6
gawin natin ang dapat
upang masa’y mamulat
upang hindi masilat
ng bagyong bumabanat

* Unang nalathala ang tulang ito sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 16-30, 2020, pahina 20.

Huwag magsindi ng yosi sa kalan

aba'y huwag magsindi ng sigarilyo sa kalan
ito po sa inyo'y munting paalala lang naman
lalo pa't walang niluluto sa kasalukuyan
ang gamitin mo'y lighter o kaya'y posporo na lang

aba'y kaya ngang bumili ng isang kahang yosi
bakit di naman bumili ng sariling panindi
kaymahal ba ng lighter kaysa yosi mong binili
o di na maisip dahil sa yosi nawiwili

baka sabihin mong nauubos lang ay konting gas 
ngunit kung ito'y minu-minuto o oras-oras
paunti-unti, ang gas ay pabawas ng pabawas
maya-maya, wala nang gas pag nagluto ng bigas

kahit ikaw pa ang bumili ng gas, paalala
anumang gamit sa tahanan o sa opisina
ay gamitin mo ng wasto, huwag kang maaksaya
kung tingin mo'y nakikialam ako, pasensya ka

- gregoriovbituinjr.

Linggo, Nobyembre 15, 2020

Dagdag na tanagĂ 

DAGDAG NA TANAGA

1
nagnanaknak ang sugat
ng kahapong nilagnat
ng santambak na banat
na di nila masipat

2
kanyang ibinubulong
na doon lang umusbong
ang sa buhay pandugtong
masakit man ang tumbong

3
tumitindi ang unos
tila ba nang-uulos
ang baha'y umaagos
sadyang kalunos-lunos

nang si Rolly'y dumatal
tila Ondoy ang asal
talagang nangangatal
ang masang nangagimbal

5
dumating si Ulysses
na ang dulot ay hapis
gamit nila'y nilinis
nitong bagyong putragis

6
nagdidildil ng asin
ang mga matiiisin
kulang na sa pagkain
kapos pa sa vitamin

7
organisadong masa
na dulot ay pag-asa
hanap nilang hustisya
sana'y kamtin pa nila

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 1-15, 2020, pahina 20.

Sabado, Nobyembre 14, 2020

Ang mga bagyong Rolly at Ulysses

Ang mga bagyong Rolly at Ulysses
Saliksik at sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Dalawang matitinding bagyo ang sumalanta sa bansa nito lamang unang dalawang linggo ng Nobyembre 2020. Ang bagyong Rolly ay tinatawag na super Typhoon Goni sa ibang bansa, at ang Ulysses naman ay Typhoon Vamco. Dumating ang bagyong Rolly, na ayon sa mga ulat ay kinatakutan dahil sa Category 5 na super-bagyo, na tinawag na "pinakamatinding tropical cyclone sa buong mundo noong 2020." Napakalakas nga nito ayon sa prediksyon. Mabilis itong humina, ngunit matapos manalasa ay nag-iwan ito ng pinsalang nakaapekto sa daan-daang libong katao, at puminsala sa libu-libong bahay.

Nakakabigla rin ang pagdating ng bagyong Ulysses, na ayon sa ulat ay bagyong nasa Kategorya 2, subalit ang pinsalang iniwan nito'y mas laganap, at nagdulot ng pinsala sa agrikultura at imprastraktura, nag-iwan ng 67 na patay, at higit sa 25,000 walang tirahan.

Sadyang maiiyak ka kung ikaw ang tinamaan ng alinman sa dalawang bagyong ito. Sa Ulysses ay naulit ang bangungot ng Ondoy. Ako nga'y muntik nang hindi makasama sa isang lakad sa Thailand kung nalunod sa tubig ang aking pasaporte. Kakukuha ko lang ng pasaporte ko noong Setyembre 25, 2009, naganap ang Ondoy ng Setyembre 26, 2009, at nakalipad ako puntang Thailand kasama ng iba pa noong Setyembre 28, 2009. Ang pinuntahan ko'y isang kumperensya hinggil sa nagbabagong klima o climate change, at isa ang Ondoy sa aming napag-usapan doon.

Ayon sa mga ulat, ang Bagyong Rolly ang pinakamalakas na bagyong naitala sa buong mundo ngayong 2020. Una itong bumagsak sa Pilipinas noong Nobyembre 2, na tumama sa Bato, Catanduanes; Tiwi, Albay; San Narciso, Quezon; at Lobo, Batangas. Bago nito, inilikas ng pamahalaan ang halos 1 milyong residente sa Bicol, ngunit malubhang napinsala ni Rolly ang higit sa 10,000 mga bahay sa Catanduanes lamang. Ang malakas na hangin at malakas na pag-ulan ang sanhi ng pagbaha, pagdaloy sa mga kabukiran ng lahar mula sa bulkang Mayon, mga pagguho ng lupa, at paghalimbukay ng unos (storm surge) sa rehiyon. Nagdala rin ito ng malawak na pagkawala ng kuryente at nasira ang linya ng komunikasyon.

Noong Nobyembre 11 2020 naman, sinalanta ng Bagyong Ulysses ang pangunahing isla ng Luzon na rumagasa ang mapanirang hangin at matitinding pagbagsak ng ulan na nagdulot ng matitinding mga pagbaha sa maraming lugar kabilang na ang Cagayan Valley (Rehiyon 2) na isa sa mga pinakamatinding naapektuhan. Halos 40,000 na mga tahanan ang ganap o bahagyang nalubog sa Lungsod ng Marikina, ayon naman kay Mayor Marcelino Teodoro ng Marikina. At naulit muli sa Marikina ang naranasang bagyong Ondoy noong Setyembre 26, 2009.

Sa pagitan ng Rolly at Ulysses ay dumaan din sina Siony at Tonio. Mabuti't mahina lamang sila. Subalit sa nangyaring bagyong Rolly at Ulysses, napakaraming istoryang kalunos-lunos ang ipinakita sa telebisyon at narinig sa radyo. Nariyan ang naglalakad na mga tao sa baha pasan ang kanilang mga gamit, aso, o kaya'y anak. Nariyan ang mga tao sa bubungan ng kanilang bahay na naghihintay masagip dahil nalubog na ang kanilang bahay sa baha. Nariyang hindi na mauwian ang tahanan dahil nawasak na.

Sa taon-taong bagyong nararanasan ng bansa, masasabing beterano na ba tayo sa baha? Maling sabihin dahil nakakaawa ang sinasapit ng ating mga kababayan. Dapat na seryosong makipagtulungan ang pamahalaan sa taumbayan kasama na ang mga nasa lugar na madaling bahain. Dapat magkaroon ng sistema, mekanismo, istraktura, at mabisang hakbang upang maghanda, at mabisang tugunan at mapamahalaan ang mga natural na kalamidad tulad ng mga nangyaring bagyo. Dapat kasangkot ang mamamayan sa pagtugon, maging responsable, at sundin ang mga protokol. Dapat handa na tayo sa ganitong mga sitwasyon, lalo na’t pabagu-bago ang klima at patuloy pa ring gumagamit ang bansa ng coal-fired power plants na itinuturing na isa sa dahilan ng matitinding bagyo.

Mga pinaghalawan:
https://reliefweb.int/report/philippines/wfp-philippines-typhoon-rolly-situation-report-1-6-november-2020
https://newsinfo.inquirer.net/1359823/typhoon-ulysses-triggers-worst-floods-in-metro-manila-in-years
https://opinion.inquirer.net/135319/five-lessons-from-typhoon-ulysses

* Ang artikulong ito'y unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 1-15, 2020, pahina 10-11.

Linggo, Nobyembre 8, 2020

Sa ikapitong anibersaryo ng bagyong Yolanda

sa Yolanda'y higit anim na libo ang namatay,
ayon sa opisyal na ulat, nangawalang buhay
sa tindi ng bagyo'y naglutangan ang mga bangkay
bagong umaga'y tila di na nasilayang tunay

lampas ikalawang palapag ng bahay ang tubig
na tumabon, storm surge yaong nakapanginginig
ng laman lalo't naranasan ang lagim at lamig
ng Yolandang nagdulot ng anong tinding ligalig

napuruhan ang lalawigan ng Samar at Leyte,
lalo ang Tacloban, iba pang probinsya'y nadale
rumagasa ang unos sa kalaliman ng gabi
di madalumat ang lungkot at dusang sumakbibi

mga nasalanta ng Yolanda'y pilit bumangon
nawasak nilang bahay ay itinayo paglaon
nawasak nilang buhay ay bangungot ng kahapon
ang pagtutulungan ng bawat isa'y naging misyon

pitong taon na ang lumipas, ito'y naging aral
sa bansang tulad nating bagyo'y laging dumaratal
maghanda lalo't epekto ng bagyo'y titigagal
sa atin at sitwasyong dulot nito'y magtatagal

sa ganyang pangyayari'y di tayo dapat humimbing
kaya huwag maging kampante pag bagyo'y parating
maging handa, matulog man ay manatiling gising
ang diwa, magtulungan at ipakita ang giting

- gregoriovbituinjr.

Sabado, Nobyembre 7, 2020

Kahandaan sa panganib

may panganib sa mga tulad kong nakikibaka
para sa kapakanan at karapatan ng masa
upang tuluyang kamtin ang panlipunang hustisya

kaya dapat maging handa anuman ang mangyari
lalo sa ating gawain gaano man kasimple
baka may magalit at tayo'y kanilang madale

gayong para sa kagalingan nitong kapwa tao
ang ating adhika't sa bayan ay nagseserbisyo
lalo't nais na lipunan ay maging makatao

pagkat hustisyang pangklima't pantaong karapatan
ang mga prinsipyong tangan at pinaninindigan
na baka dahil dito tayo'y may masagasaan

kung bulnerable sa karahasan ay maging handa
upang di tayo masaktan, madahas, makawawa
mag-ingat upang pamilya't buhay ay di mawala 

kaya sariling kaligtasan ay dapat tiyakin
seguridad sa pagkilos ay pag-isipan man din
upang di mag-alala ang mga pamilya natin

- gregoriovbituinjr.
* kinatha sa Climate Justice and Human Rights Defenders Training, Nov6-7, 2020

Biyernes, Nobyembre 6, 2020

Paghahanda ng loob

"Kung ang Bayang ito'y nasasapanganib
At siya ay dapat na ipagtangkilik,
Ang anak, asawa, magulang, kapatid
Isang tawag niya'y tatalikdang pilit."
- Gat Andres Bonifacio, sa kanyang tulang "Pag-ibig sa Tinubuang Bayan"

paghahanda sa loob ng bawat Katipunero
iyang naturang saknong ni Gat Andres Bonifacio
mula sa tula niyang pumipintig ng totoo
sa puso't iiwan ang lahat para sa Bayan mo

hinahanda ang ating loob sa pakikihamok
laban sa naghaharing dulot ay sistemang bulok
pinananatiling kanilang uri'y nasa tuktok
habang dangal ng dukha't obrero'y nakayukayok

kaya nga ang pagpapasya kong magsilbi sa bayan
at kumilos tungo sa pagbabago ng lipunan
ay mga dakilang misyong aking pinag-isipan
bilang mamamayang prinsipyado't naninindigan

bukod sa Kartilya ng Katipunan, inaral ko
ang Liwanag at Dilim ni Gat Emilio Jacinto
na may aral tungkol sa paggawa't paggogobyerno,
pati na pakikipagkapwa't pagpapakatao

ang bawat tula ni Bonifacio'y makahulugan
ang bawat sanaysay ni Jacinto'y makatuturan
ang bawat akda ni Lenin ay dapat pagnilayan
pagtayo ng lipunang makatao'y paghandaan

- gregoriovbituinjr.

Huwebes, Nobyembre 5, 2020

Di dapat mauwi sa wala ang pakikibaka

di dapat mauwi sa wala ang pakikibaka
ito'y sumagi sa isip nang aking binabasa
yaong mga tala ng himagsikan at ideya
ng Katipunan tungo sa panlipunang hustisya

inialay mo ang buhay mo, nagsasakripisyo
pinag-aralan ang lipunan, sistema't gobyerno
nanindigan at niyakap ang adhika't prinsipyo
kumbinsidong itayo ang lipunang makatao

ah, pakikibaka'y di dapat mauwi sa wala
lalo't marami nang aktibista'y nangawala
ang iba'y kinamatayan na ang inaadhika
habang iba'y nabilanggo, dinukot, iwinala

dapat nating ipanalo ang bawat simulain
upang lipunang makatao'y maitayo natin
walang uring mapagsamantala't mapang-alipin
na ang bawat isa'y nakikipagkapwa-tao rin

tayo'y prinsipyadong di naghahangad ng kagitna
kundi makataong lipunan ang nasa't adhika
dapat mapagtanto, kasama ng obrero't dukha
na pakikibaka'y di dapat mauwi sa wala

- gregoriovbituinjr.

Miyerkules, Nobyembre 4, 2020

Sanay akong mag-isa, sanay akong nag-iisa

sanay akong mag-isa, sanay akong nag-iisa
marahil introvert, loner, o kaya'y letratista
pulos letra ang kapiling, nagsusulat tuwina,
abang makatang nangangarap maging nobelista

isa ring blogerong dapat may tulang inaaplod
sa bawat araw, mga pinag-isipang taludtod
minsan nga ay makikita mo akong nakatanghod
gayong nagtatrabaho't nagsusulat ng may lugod

gayunman, di ako dapat nasasanay mag-isa
dapat may kausap lagi, kolektibo, kasama
dahil naglilingkod para sa bayan at sa masa
di nagsasariling kumilos, lalo't aktibista

may trabaho mang kayang mag-isa'y aking gagawin
tulad ngayon, ilang akda'y aking isinasalin
habang may mga paksang susulatin, tutulain,
habang binabaka ang sistemang mapang-alipin

sanay mang mag-isa'y di dapat lagi nang ganoon
dapat kausap ang dukha para sa nilalayon
dapat kasama ang manggagawa para sa misyon
dapat sa pakikibaka ng bayan nakatuon

- gregoriovbituinjr.

Martes, Nobyembre 3, 2020

Basura

masalimuot ang mundong ginagalawan natin
lalo na't makukulit ay di makuha sa tingin
ang laot ng karagatan kung iyo lang sisirin
maraming isda ngunit iba na ang kinakain

akala mo'y dikya ngunit basurang plastik pala
magaganit na plastik na di manguya ng panga
ng isda, iyon ang dahil ng pagkamatay nila
di lamang sa laot kundi sa ilog, lawa't sapa

kakainin natin ang isdang kumain ng plastik
maluluto natin ang plastik sa isdang matinik
nakasalalay ang kalusugan, tayo'y umimik
anong gagawin natin upang mata'y di tumirik

pagsabihan mo nga ang iba, sila pa ang galit
tungkol sa basura nila, sa iyo'y magngingitngit
gayong pagkakalat din nila'y nakapagngangalit
buti't lagi tayong mahinahon sa bawat saglit

sariling basura'y di nila maibukod-bukod
sa mundong sangkaterba na ang itinayong bakod
daigdig bang ito'y sa basura na malulunod?
kung di tayo kikilos, baka mundo'y maging puntod

- gregoriovbituinjr.

Lunes, Nobyembre 2, 2020

Si Rolly at si Rody

storm surge ang banta nitong matinding bagyong Rolly
habang tokhang ay ginawa na ng matinding Rody

storm surge, tulad sa Yolanda'y kayraming namatay
habang sa tokhang naman ay kayrami nang pinatay

ingat sa storm surge, aba'y dapat nang magsilikas
ingat sa tokhang pagkat kayraming batang nautas

pag-ingatan ang buhay sa matinding bagyong Rolly
mas pag-ingatan ang karapatan laban kay Rody

- gregoriovbituinjr.

Undas sa panahon ng pandemya

ngayong Undas, di makakadalaw sa sementeryo
dahil sa pandemya, ito muna'y isinarado
mahirap daw kung magsisiksikan ang mga tao
walang social distancing, magkahawaan pa rito

ngunit matapos ang Undas, sementeryo'y bubuksan
baka sa unang araw pa lang, tao'y magdagsaan
dapat mag-social distancing nang di magkahawaan
sa loob ng sementeryo, disiplina lang naman

ngayong Undas, kung di man makadalaw sa kanila
ay alam nilang sila'y nasa ating alaala
pagkat sa puso't diwa'y nakaukit sa kanila
na di tayo nakalimot, di man makabisita

magtirik tayo ng kandila saanman naroon
at makakaabot sa kanila ang ating layon
wala man sa sementeryo'y gunita ng kahapon
ay nananariwa't sa puso natin nakabaon

- gregoriovbituinjr.

Linggo, Nobyembre 1, 2020

Sa una kong gabi sa bagong opis

pawisan ako sa unang gabi sa bagong opis
wala pa kasing bentilador kaya tiis-tiis
nagsalansan ng gamit at patuloy na naglinis
mag-isa man doon ay di nakadama ng hapis

itinuloy ko roon ang pagsasalin ng aklat
pautay-utay man sa gabi hangga't ako'y dilat
sa kwaderno'y pinagtitiyagaan kong isulat
ang pahinga'y ang pagkatha nf tulang mapagmulat

ramdam ang tinding alinsangan sa silid na iyon
na animo ako'y isinilid sa isang kahon
at dahil sa antok ay nakatulog na rin doon
habang iwing diwa'y kung saan-saan naglimayon

kaysarap ng tulog pagkat nasa diwa'y diwata
bagamat mag-isang ang kayakap  ay sadyang wala
mag-ingat lamang dahil may paparating na sigwa
at maghandang bakahin ang sangkaterbang kuhila

- gregoriovbituinjr.
* Naglipat kami ng bagong opis mula Lungsod Quezon tungong Lungsod Pasig, Oktubre 31, 2020 ng hapon

Huling araw ng Oktubre nang kami na'y maglipat

huling araw ng Oktubre nang kami na'y maglipat
ng opisina't mga gamit ay sa trak binuhat
binagtas ang lansangang init ay nakasusugat
na sana'y di mabigat ang pumatong sa balikat

sinalansan muna ng maayos ang bawat karton
dalawang aparador, lamesa, kinarga iyon
sa trak, ibang gamit, aklat, polyeto, papel doon
bagong opisina, bagong labanan, dating misyon

huling araw ng Oktubre ang aming unang hakot
dinala pa rin ang baka mahalagang abubot
mga alaala ng labanang di malilimot
lalo't ito'y makasaysayan at masalimuot

undas man ay patuloy pa rin kaming kumikilos
upang labanan ang pang-aapi't pambubusabos
mag-isa sa gabing nadirinig bawat kaluskos
subalit nakatulog pa rin doon ng maayos

- gregoriovbituinjr.

Dagdag dugo muli

DAGDAG DUGO MULI mababa na naman ang kanyang hemoglobin  di pa abot ng otso, nasa syete pa rin dapat ay dose, ang normal na hemoglobin  kaya...