Pagpupugay sa kababaihan

ngayong Pandaigdigang Araw ng Kababaihan
salamat, lola, inay, ate, tita, at katipan
pagkat kayo ang kalahati ng sandaigdigan
taas-kamaong pagsaludo sa kababaihan!

karapatan ng mga babae'y tinataguyod
ng KPML at ZOTO, sadyang nakalulugod
sa pakikibaka'y di tayo basta mapapagod
sa pagtaguyod sa karapatan at paglilingkod

mga mangggawang kababaihan, magkaisa!
mga kababaihang maralita, magkaisa!
at sama-samang baguhin ang bulok na sistema
itaguyod ang lipunang walang pagsasamantala

- gregbituinjr.,03.08.2020

"Sige, barilin mo ako": Ang Kamatayan nina Che Guevara at Eman Lacaba

"Sige, barilin mo ako!"

KAMATAYAN NINA CHE GUEVARA AT EMAN LACABA

Saliksik at sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Kapwa sila rebolusyonaryo ng kani-kanilang panahon. Kapwa sila mga intelektwal na nakatapos ng pag-aaral. Kapwa sila namundok upang ipaglaban ang kanilang paniniwala. Pareho silang nadakip ng mga kaaway. At pareho nilang sinabihan ang bumaril sa kanila ng ganito: "Sige, barilin mo ako!"

Si Ernesto "Che" Guevara (Hunyo 14, 1928 – Oktubre 9, 1967) ay isang rebolusyunaryong Marxista mula Argentina, manggagamot, manunulat, pinuno ng gerilya, diplomat, at teoristang militar. Isa siya sa mga pangunahing pigura ng Rebolusyong Cubano, kasama ni Fidel Castro.

Si Emmanuel Lacaba (December 10, 1948 – March 18, 1976), na kilala bilang Eman Lacaba, ay isang Pilipinong manunulat, makata, sanaysayista, tagapaglaraw (playwright), manunulat ng maikling kwento, iskrip at awit, at isang aktibista, na itinuturing na "makatang mandirigma" ng Pilipinas.

Nagpasiyang umalis sa kanyang panunungkulan sa pamahalaan ni Fidel Castro si Che Guevara upang maikalat ang rebolusyon sa Africa at South America. Ngunit nabigo si Che sa Bolivia. Noong hapon ng Oktubre 8, 1967, binihag si Guevara at dinala ng mga sundalo patungo sa isang silid ng paaralan sa bayan ng La Higuera sa Bolivia, mga apat na milya ang layo mula sa kung saan siya nadakip, ayon sa talambuhay ni Richard Harris,  “Death of a Revolutionary: Che Guevara’s Last Mission.”

Naging instrumento sa pagdakip kay Che Guevara si Félix Rodríguez, isang operatiba ng Cuban American CIA na nakaposte bilang opisyal ng militar ng Bolivia. Nagkausap sila ni Che. Matapos iyon ay umalis si Rodríguez at nag-atas sa isang kawal na barilin sa ilalim ng leeg si Che upang maging opisyal na kwento na napatay si Guevara sa labanan.

Ang mga huling salita ni Guevara ay kay Sgt. Mario Teran, ang sundalong naatasang bumaril sa kanya, ayon sa talambuhay na sinulat ng mamamahayag na si Jon Lee Anderson na ang pamagat ay "Che Guevara: A Revolutionary Life."

“I know you’ve come to kill me,” sabi ni Che Guevara kay Teran. “Shoot, you are only going to kill a man.” Sa wikang Filipino ay ganito: "Sige, barilin mo ako, papatay ka lang naman ng isang tao."

Nagpaputok si Terán, at natamaan si Che Guevara sa mga bisig, binti at dibdib.

Samantala, isang umaga noong 1976, nag-agahan si Lacaba at ang kanyang yunit sa isang bahay sa Tucaan Balaag, Asuncion, Davao del Norte. Nakita sila ng mga Elemento ng Philippine Constabulary - Civilian Home Defense Front (PC-CHDF), kasama ang taksil na nagngangalang Martin, at sila'y pinagbabaril ng walang babala. Dalawa sa kanyang mga kasama ang napatay. Si Lacaba ay binaril at dinakip, kasama ang isang buntis na nagngangalang Estrieta.

Sa pagpunta nila sa Tagum, nagpasya ang PC-CHDF na hindi nila dadalhin ang sinumang bilanggo. Unang binaril si Estrieta. Nang oras na ni Lacaba, isang sarhento ang nagbigay ng pistola kay Martin at inutusan siyang barilin si Lacaba. Medyo nag-atubili umano yung Martin, ngunit tiningnan siya ni Lacaba at sinabi, “Go ahead. Finish me off.” na sa wikang Filipino'y "Sige. Tapusin mo na ako."

Iyon ang mga huling salita niya. Ang isang bala ay dumaan sa kanyang bibig at lumabas sa likuran ng kanyang bungo. Si Emmanuel Agapito Flores Lacaba, 27 taong gulang, ay namatay sa Davao del Norte, noong Marso 18, 1976.

Mga Pinaghalawan:
https://www.englishclub.com/ref/esl/Quotes/Last_Words/I_know_you_are_here_to_kill_me._Shoot_coward_you_are_only_going_to_kill_a_man._2720.php

https://solidarity.scot/today-we-remember-a-hero-commandante-che-guevara-i-know-youve-come-to-kill-me-shoot-coward-you-are-only-going-to-kill-a-man/

https://www.esquiremag.ph/long-reads/features/eman-lacaba-a2212-20190930-lfrm

* Unang nalathala sa publikasyong Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod, isyu ng Marso 1-15, 2020, mp. 18-19.

Kayabangan

KAYABANGAN

mayabang, mayaman, likas na ugali'y lumitaw
para siyang langaw na nakatungtong sa kalabaw
kung matahin ang dukha, animo'y isang halimaw
huwag daw hihipuin ang kotse't magagasgas daw

mapagmalaki, palalo, tila baga kayumad
o anak ng kutong sa ulo ng tao bumabad
matapobre ang dating kahit maningalang pugad
ang tingin sa sarili'y pogi kahit mukha'y askad

kung tutuusin, sa kanya'y di dapat makialam
kahit nakikita mong kung umasta'y mapang-uyam
hayaan na lang siya upang ngitngit mo'y maparam
alagaan ang sarili't di ka dapat magdamdam

marami ngang mayayabang, pasikat sa dalaga
aba'y kaya nilang gumastos kaya mapoporma
kaya pasensya ka, pagkat tulad mo'y walang pera
sagutin man sila ng dilag, anong paki mo ba

huwag kang manibugho sa dilag mong minamahal
basta't naririyan kang namumuhay ng marangal
may iba pang nararapat sa iyong pagpapagal
na pag nakasama mo'y ginhawa ang iluluwal

- gregbituinjr.

Dalit at Gansal sa Dukha

DALIT SA DUKHA

pag gutom na ang sikmura

paano ka papayapa

mga dukha'y ipaglaban

ang burgesya'y paglamayan

ang mang-iwan ng kasama

ay higit pa sa basura

maralita’y ipagtanggol

labanan ang mga ulol

wala mang sandaang piso

basta’t nagpapakatao

* DALIT - uri ng katutubong tulang may walong pantig bawat taludtod

GANSAL SA DUKHA

tinagurian mang iskwater

kaharap ma’y malaking pader

itaboy man ng mga Hitler

lalabanan ang nasa poder

tahanan ba ang relokasyon

ng biktima ng demolisyon?

doon ba ay may malalamon?

gutom ba’y magigisnan doon?

mga berdugo’y anong lupit

gayong kung ngumiti’y kaybait

karapata’y pinagkakait

sa maralitang nagigipit

ang tahanan ko man ay dampa

ay nagpapakataong pawa

di baleng ako’y isang dukha

basta’t mabuti’y ginagawa

* GANSAL - uri ng katutubong tulang may siyam na pantig bawat taludtod

* Unang nalathala ang mga tulang ito sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Marso 1-15, 2020, p. 20

Palikerong palaboy

palikerong palaboy ako noong kabataan
matipuno ang katawan ngunit di katabaan
ligaw pa rin ng ligaw kahit maliit ang kuwan
ngunit malaki ang pag-ibig sa nililigawan

maliit ang alawans kaya sa dilag ay pipi
ligaw pa rin ako ng ligaw kahit ako'y torpe
pag kaharap siya'y tulala na't walang masabi
kaya dinaan sa tula ang sintang binibini

nanliligaw, walang pera, mahirap pa sa daga
ngunit kaysipag kumilos para sa manggagawa
kaya nga sa dalaga'y may diskarte't matiyaga
at bakasakaling mapasagot ang minumutya

di naman ako ang tipo ng palikerong playboy
mahilig sa tsiks subalit palikerong palaboy
minsan nga, nakatitig na lang sa mata ng apoy
pagkat binasted ng dalaga kaya nagngunguyngoy

minsan masarap balik-balikan ang kwentong iyon
sa sampung niligawan, isa'y sinyota maghapon
habang isa'y inasawa ko't kasama na ngayon
at iyan ang kwento ng maligaya kong kahapon

- gregbituinjr.

Pagtaas ng kaliwang kamao nina Ka Eddie Guazon at Ka Popoy Lagman

PAGTAAS NG KALIWANG KAMAO NINA KA EDDIE GUAZON AT KA POPOY LAGMAN

Maikling sanaysaY ni Gregorio V. Bituin Jr.

Leftist daw kami. Makakaliwa. Marahil iyan din ang dahilan kung bakit kaliwang kamao ang aming itinataas tuwing inaawit namin ang walang kamatayang kantang Internasyunal.

Nakita ko rin ang dalawang litratong inilathala ng dalawang grupo kung saan nakataas ang tikom na kaliwang kamao nina Ka Eddie Guazon, (Agosto 13, 1925 - Mayo 19, 1989), ang unang pangulo ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), at ni Filemon "Ka Popoy" Lagman (Marso 17, 1953 - Pebrero 6, 2001), ang unang chairman ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP).

Ang litrato ni Ka Eddie Guazon na nakataas ang kuyom na kaliwang kamao ay nalathala sa inilabas na magasin para sa unang anibersaryo ng kanyang kamatayan noong 1990. Makikita sa nakakwadrong litrato ni Ka Eddie ang mga titik na KPML. Nagisnan ko na rin noon pang 2001, nang maging staff ako ng KPML, na nakasabit ang kwadrong ito ni Ka Eddie sa tanggapan ng KPML.

Ang litrato naman ni Ka Popoy Lagman na nakataas ang kuyom na kaliwang kamao ay nalathala sa inilabas na imbitasyon ng Teatro Pabrika para sa Konsyerto ng Pagpupugay noong Abril 27, 2001, na ginanap sa Bahay ng Alumni sa UP Diliman. Ginawa rin nilang kober ang imbitasyong iyon sa album ng mga litrato ng naganap na konsyerto.

Nakagisnan ko nang itinataas ang kaliwang kamao sa maraming pagtitipon, mula nang maging kasapi ako ng kilusang sosyalista noong 1993, lalo na sa pagtatapos ng isang rali kung saan inaawit ang Internasyunal. Subalit bakit nga ba tayo tinawag na makakaliwa o leftist?

Sa artikulong "Where Did the Terms 'Left Wing' and 'Right Wing' Come From?" ng history.com, ay ganito ang nakasulat:

"Today the terms 'left wing' and 'right wing' are used as symbolic labels for liberals and conservatives, but they were originally coined in reference to the physical seating arrangements of politicians during the French Revolution. 

The split dates to the summer of 1789, when members of the French National Assembly met to begin drafting a constitution. The delegates were deeply divided over the issue of how much authority King Louis XVI should have, and as the debate raged, the two main factions each staked out territory in the assembly hall. The anti-royalist revolutionaries seated themselves to the presiding officer’s left, while the more conservative, aristocratic supporters of the monarchy gathered to the right." 

Halos ganito rin ang nakasulat sa en.wikipedia.org: "The political terms 'Left' and 'Right' were coined during the French Revolution (1789–1799), referring to the seating arrangement in the French Estates General: those who sat on the left generally opposed the monarchy and supported the revolution, including the creation of a republic and secularization, while those on the right were supportive of the traditional institutions of the Old Regime."

Nasa kaliwa o makakalikwa ang nais ng pagbabago, nasa kaliwa ang lumalaban sa naghaharing uri, nasa kaliwa ang sumusuporta sa rebolusyon. Nasa kanan o makakanan ang naghaharing uri, burgesya, elitista, tagapagtaguyod ng pribadong pag-aari at mga alipores nilang pulis at militar.

Kaya nga ang pagtaas ng kaliwang kamao ay tanda rin ng pagiging kaliwa, lalo na sa ideyolohiya, sa adhikaing pagbabago para sa lahat, at hindi para sa iilan. Halina't itaas natin ang kaliwang kamao tanda ng ating pagkatao bilang mga sosyalistang nakikibaka para sa sosyalismo.

Pinaghalawan:

https://www.history.com/news/how-did-the-political-labels-left-wing-and-right-wing-originate

https://en.wikipedia.org/wiki/Left-wing_politics

Ang Diwata ng Gubat

napakaganda ng kanyang mukhang di masilayan
sabik nang makita ang diwata ng kagubatan
nawa'y makaharap ang pangarap kong paraluman
tulad ni Maryang Makiling o Maryang Sinukuan

diwata ng kagubatan ay makikita ko rin
pangako sa sarili, mutya'y dapat kong maangkin
dapat na akong magtungo sa puno ng mulawin
o sa apitong na pitong ulit kong aakyatin

ako'y isang makatang nahirati na sa lumbay
nais ko ring lumigaya't puso naman ang pakay
pagkat diwata ng gubat ang laging naninilay
lalo na't adhikain niring puso'y gintong lantay

ayoko nang mabusog sa awit na malulungkot
nagsisikap akong lumbay ay tuluyang malagot
nawa diwata ng gubat ay aking mapasagot
at dadalhin siya sa kaharian ko sa laot

- gregbituinjr.