Sabado, Marso 4, 2023

Bayas

BAYAS

bukambibig sa midya ang "walang kinikilingan"
walang pinoprotektahan, serbisyong totoo lang
ibig nilang sabihin, "bias" sa katotohanan
datapwat walang "bias" at walang pinapanigan

iba naman ang "bayas" na salitang Cordillera
sa Igorot ay alak na basi at kasalan pa
sa Bontok, ito'y dawak o sa kasalan ay pista
ang "bias" ng Ingles ay sintunog nito't karima

nasa Tagaytay ako'y nakita ang kalye Bayas
nang ang Daila Farm hanggang Olivares ay nilandas
ngalan ng kalye'y nilitratuhan ko't mababakas
sa aking mukha ang kasiyahang maaliwalas

bakit kaya "Bayas" ang ngalan ng nasabing kalye
hapon iyon, walang mapagtanungan, di na bale
nagsaliksik ako, at ang tangi kong masasabi
baka may kasalan lagi doon, alak ay basi

ngunit ito'y di sa Cordillera, nasa Tagaytay
baka di salitang Tagalog, sinong magsasaysay?
baka may mga Igorot pa ngang dito nabuhay
madalas ditong may kasal, basi ang tinatagay

- gregoriovbituinjr.
03.04.2023

bayas (Igorot) - 1. basi, 2. kasalan, 3. (Bontok) dawak, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino (UPDF), p. 156
* dawak (Bontok) - pista ng kasal, p. 269
* litratong kuha ng makatang gala sa Lungsod ng Tagaytay

Biyernes, Marso 3, 2023

Pagbati para sa Marso Otso

PAGBATI PARA SA MARSO OTSO

mabuhay kayo, O, mga kababaihan
kayong kalahati ng ating daigdigan
na pinagmulan ay inyong sinapupunan
taospusong pagpupugay sa inyong tanan

sa pandaigdigang araw ninyong daratal
kinikilala'y ang kamay ninyong nagpagal
at umugit ng bukas at dapat itanghal
ang Marso Otso'y araw na sadyang espesyal

muli, sa inyo'y taaskamaong pagbati
kayong pinanggalingan ng buhay na iwi
nawa'y makamit ninyo ang lipunang mithi
na walang nagsasamantala't naghahari

- gregoriovbituinjr.
03.03.2023

Pag-alala sa Buhay-Ilahas (World Wildlife Day)

PAG-ALALA SA BUHAY-ILAHAS

ikatlo ng Marso, World Wildlife Day, alalahanin
ang mga espesye at ilahas sa bayan atin
flora at fauna, halaman at hayop ay alamin
upang ang kaunlaran ay huwag itong sirain

pag patuloy ang mina't kinalbo ang kabundukan
ang mga ilahas ay mawawalan ng tahanan
tulad ng Sierra Madre na tatayuan ng dam
na sisira sa bundok, katubigan, kagubatan

ang stink badger o pantot, lokal na tawag doon
porcupine landak, pati tamaraw nating iyon
ang pangoline na kilala sa tawag na balintong
ang tarsier mago mawumag, pati dugong

ah, kayrami pang matutukoy na buhay-ilahas
huwag ipagkanulo sa kapitalismo't hudas
silang ang puso'y sa pera lang, di pumaparehas
nawa ang sistemang kapitalismo na'y magwakas

kaya ngayong World Wildlife Day, magsama-sama tayo
upang protektahan ang kalikasan at ang mundo
at huwag hayaang ang kaunlaran nilang gusto
ay wawasak sa daigdigan at tahanang ito

- gregoriovbituinjr.
03.03.2023
* ilahas - wild
* buhay-ilahas, buhay-ilang - wildlife
- sinaliksik sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 485

Maling clue sa puzzle

MALING CLUE SA PUZZLE
Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Enero 24, 2023 pa ang puzzle na ito sa tabloid na Pilipino Star Ngayon, pahina 10, at ngayong Marso 3, 2023 ko lang nasagutan. Hindi ko ma-decipher noon nang una kong subukang sagutin ito batay sa inilatag na clue.

Ang panuntunan sa Quotes in the Puzzle ay ito: Buuin ang English quotation sa ibaba. Ang bawat numero sa kahon ay may katumbas na letra. Para matulungan kang mabuo ito, narito ang ilang clue: 3=M, 8=R, 17=Y.

Sinundan ko ang clue, nahirapan akong sagutan iyon. Hanggang sa iniligpit ko na ang dyaryo. Isang buwan din ang nakaraan, at muli kong nahalungkat ito kanina, at sinubukan muling sagutin. Hindi ko pa rin makuha ang sagot. Hanggang sa mapagtanto kong baka mali ang clue nilang ibinigay. Ah, inililigaw nila tayo sa kagubatan. Ingat, baka may leyon doong nakaabang at silain tayo.

Tinitigan ko ang ikasampung salita na may apostrophe o kudlit matapos ang ikatlong letra. Mukhang _ _ _'RE ito, at tiyak hindi _ _ _'LL. Hindi tumatama ang clue na R sa numero 8.

Kaya ang nangyari, hindi ko na sinunod ang clue. Baka nagkamali ang gumawa ng puzzle (o baka sinadya upang iligaw tayo o kaya'y pinaglalaruan ng mga kutong lupa). Kaya ginawa ko ang dati kong ginagawa. Hindi ko na pinansin ang ibinigay na clue, kundi sinubukan ang iba pang letrang maaaring sumakto. Nakuha rin. Ang tamang clue ay 3=A, 8=Y, 17=P.

Tingnan mo ang litrato ng puzzle. Tumama na ang sagot, at nabasa na natin kung ano ang quote ni Bill Murray: Whatever you do, always give one hundred percent, unless you're donating blood.

Anong aral mayroon sa karanasang ito? Huwag laging sundan ang ibinigay na clue, dahil minsan, iminamali ka nila upang hindi mo masagutan ang puzzle, upang maligaw ka ng landas, upang hindi ka magpatuloy sa pagresolba sa suliraning kinakaharap, kundi ang lumayo.

Tulad din sa buhay, maraming may karanasan na subalit sablay ang mga payo nila. Ang karanasan nila noon ay maaaring hindi na umubra sa panahon ngayon. Nagbabago ang panahon. Noon, pag wala kang telepono, tatawag ka sa tindahan, at magbabayad ka sa bawat tawag mo. Ngayon, may selpon ka na, hindi mo na kailangang pumunta ng tindahan upang tumawag. May chat na rin sa socmed.

Napaniwala nila tayo na iyon nga ang clue. Subalit sa pamamagitan ng kongkretong pagsusuri sa kongkretong kalagayan ay napagtanto nating hindi iyon ang tamang clue. 

Nabigyan ka man ng maling clue, hindi iyon dahilan upang sumuko ka na lang. Hindi iyon dahilan upang hindi ka magpatuloy.

Huwag mong sundan ang kanilang clue, at baka inililigaw ka lang nila. Baligtarin mo kaya ang suot mong damit o kamiseta at baka paikot-ikot ka na lang diyan sa kasukalan ay wala kang napapala. Masukal ang kagubatan kung paanong masukal din ang kalooban ng lungsod.

Maghagilap ka ng sarili mong clue upang mahanap mo ang tamang kasagutan. Kongkretong pagsusuri sa kongkretong kalagayan upang hindi ka sumablay sa iyong pagtunton sa nararapat na kalutasan sa mga kinakaharap na suliranin.

MALING CLUE SA PUZZLE

mali ang clue sa palaisipan
anong letrang itatapat diyan
sa numerong nasasa kahunan
nang pangungusap ay mahulaan

nahirapan dahil mali ang clue
at nagpasyang huwag sundan ito
kundi sadyang hanaping totoo
ang letrang katumbas ng numero

ginawa'y kongkretong pagsusuri
sa kalagayang di dali-dali
natukoy ang sinabog na binhi
hanggang makamtan ang minimithi

kaya pangungusap ay nabuo
nagsuri't di nagmula sa buho
pag ginawa ng buong pagsuyo
ang sagot ay iyong mahuhulo

03.03.2023

Huwebes, Marso 2, 2023

Nakatitig muli sa langit

NAKATITIG MULI SA LANGIT

kung hindi man daw sa kisame
nakatitig muli sa langit
kanila iyang sinasabi
palad ko ba'y ganyan ginuhit?

nakatunganga sa kawalan
tila raw natuka ng ahas
ano kayang binabantayan?
may swerte kayang namamalas?

sarili'y dedepensahan ko
laban sa akusasyon nila
isipan ko'y nagtatrabaho
sa paksang para sa hustisya

langit ay pilit inaabot
ng kamay kong sanga ng puno
itatala nang di malimot
ang paksang di dapat maglaho

maya-maya lang itutula
ang anumang nadadalumat
madalas mang nakatulala
sa diwata kong kasapakat

oo, ang musa ng panitik
ang bumibigkis ng paksain
mamaya'y aking itititik
ang sa diwa ko'y uusalin

- gregoriovbituinjr.
03.02.2023

Bisig ang unan ko

 

BISIG ANG UNAN KO


sanay na akong unanan ang aking bisig

subalit nagtataka sa akin si misis

na tila baga di ko siya naririnig

"Mag-unan ka!" ang sa akin ay kanyang sambit


nahirati na kasi akong inuunan

ang bisig ko pag natulog na sa higaan

iyon man ay kama, o bangkô, o banig man

madalas sa akin siya'y nakukulitan


nasanay ako noong matulog sa banig

sa bahay sa lungsod, lalawigan, at bukid

nang lumaki'y sa piketlayn, sa gilid-gilid

nakakatulog na basta mata'y ipikit


kaya bumili siya ng unan at punda

upang ako raw ay mag-unan na talaga

ngunit madalas nakakalimutan ko pa

ang mag-unan, bisig ang kanyang nakikita


ginhawang dala ng unan ay kailan ko

raw mauunawa't tatanggaping totoo

siya ang nahihirapan at nanlulumo

na bisig pa rin ang inuunan ko rito


nakasanayang ito'y mabago pa kaya

na pag nag-unan ay makadamang ginhawa

pag unan ang bisig, tila kasama'y mutya

sa panaginip kong may dalang saya't luha


- gregoriovbituinjr.

03.02.2023

Miyerkules, Marso 1, 2023

Sardinas man ang ulam ko

SARDINAS MAN ANG ULAM KO

ulam ay dapat masarap
kahit dama'y naghihirap
maaabot ang pangarap
kung talagang magsisikap

pagsikapang mawala na
iyang bulok na sistema
pati pagsasamantala
at pang-aapi sa masa

kahit sardinas ang ulam
at tubig na maligamgam
aba, ito na'y mainam
upang gutom ay maparam

payak man ang pamumuhay
basta't payapa't palagay
mahalaga'y nabubuhay
nang di naaaping tunay

mahalaga'y may prinsipyo
at sa kapwa'y may respeto
laging nagpapakatao
sardinas man ang ulam ko

- gregoriovbituinjr.
03.01.2023

Kapag nagalit ang taumbayan

KAPAG NAGALIT ANG TAUMBAYAN kapag nagalit ang taumbayan sa talamak na katiwalian nangyari sa Indonesia't Nepal sa Pinas nga ba'y mai...